سومین «کنفرانس ملی تحول دیجیتالی» با رویکرد «فرهنگ انسان محور» به همت انجمن مدیریت ایران و به میزبانی دانشگاه خاتم در روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه ۱۲ و ۱۳ تیرماه ۱۴۰۳ با حضور مدیران ارشد، اساتید، دانشجویان و فرهیختگان این حوزه و با ارائه آخرین یافته‌ها و مقالات تخصصی مرتبط با حوزه تحول دیجیتالی برگزار شد.
دکتر مجید قاسمی؛ رییس کنفرانس در سخنرانی خود با عنوان «تحول دیجیتالی با رویکرد انسان محور» تاکید کرد: جامعه انسان محور، جامعه ای است که بتواند پیشرفت اقتصادی را با حل مشکلات اجتماعی متعادل کند تا اطمینان حاصل شود که همه شهروندان می توانند زندگی با کیفیت و سرشار از نشاط داشته باشند.
ایشان در ادامه با اشاره به مفهوم صنعت 5.0 یادآور شد: این صنعت تکمیل کننده صنعت نسل 4 می باشد و برای نخستین بار در سال ۲۰۱۱ در آلمان به عنوان راهبرد فناوری پیشرفته این کشور مطرح شد و بر ابعادی تاکید دارد که تصمیم‌های سرنوشت سازی را در باب جایگاه صنعت در دهه های آتی مدنظر قرار می‌دهد.
رئیس دانشگاه خاتم، انسان محور بودن، پایداری و مقاومت را از محورهای صنعت 5.0 برشمرد و گفت: در مفهوم جامعه 5.0 هم جامعه، مردم محور است و بر پایه ادغام فضای مجازی و فضای فیزیکی ایجاد شده است. برخی از شاخص های کلیدی این صنعت عبارتند از: توازن میان توسعه اقتصادی با حل دغدغه‌های اجتماعی، همگرایی سطح بالای فضای مجازی و جامعه انسان محور.
دکتر قاسمی اضافه کرد: مفهوم تحول دیجیتالی انسان محور، نیازهای کاربران نهایی را در اولویت قرار می‌دهد و از همسویی پیشرفت‌های فناورانه با منافع اصلی انسان‌ها اطمینان حاصل می‌کند.
ایشان حفظ حریم خصوصی و امنیت داده‌ها، پاسخ گویی، تعامل پذیری، رویکردهای چابک و ساده سازی را از اصول تحول دیجیتالی انسان محور برشمرد و عنوان کرد: رهبری تحول دیجیتالی انسان محور میان خلق ارزش‌های سازمانی و تاثیرات آنها بر همه ذی نفعان فناوری دیجیتال، تعادل برقرار می‌کند.
در ادامه برنامه، دکتر سیدکامران باقری؛ مدیرعامل مرکز نوآوری اسمایلینو و استاد مدعو دانشگاه تهران، در سخنرانی با عنوان «فراتر از رویا؛ رابطه بین انسان با ماشین»، ضمن اشاره به اینکه تا پیش از این ما چند پیش فرض نسبت به موضوع رابطه انسان با ماشین داشتیم، ولی امروزه هوش مصنوعی که تب آن جهان را فرا گرفته، پیش فرض‌های ما را زیر سوال برده است.
وی با ذکر مثال‌هایی از کارایی هوش مصنوعی و اینکه بسیاری از مشاغل از قبیل کدنویس‌ها، گرافیست‌ها، آهنگسازها، فیلمبردارها، صدابردارها، تحلیلگران بازارهای مالی، مترجم‌ها، خلبان‌ها، رانندگان و حتی خیاط‌ها از آن متاثر شده‌اند و در معرض تغییر فوری تعریف صنایع مرتبط با خود قرار گرفته اند، گفت: بنابراین یکی از آن پیش فرض‌های ما که نیاز به یک واسطه یعنی مترجم یا ماشین بوده است، خود به خود کنار می‌رود.
باقری عنوان کرد: توانایی شناختی مصنوعی در 3 سال آینده در بسیاری از کارها به سطح عملکرد انسان خواهند رسید و بر این اساس لزوم یادگیری و بهره گیری از هوش مصنوعی برای سطوح مختلف افراد فعال در کسب و کارها بسیار حساس است و نخستین فناوری در تاریخ انسان است که توان تصمیم گیری دارد.
در این کنفرانس همچنین دکتر بابک مجیدی؛ عضو هیئت علمی و دانشیار دانشگاه خاتم در سخنانی با عنوان «تحول دیجیتالی صنعت آموزش با ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی و همتاهای دیجیتال»، گفت: اگرچه دانش بومی ما هنوز وارد مدل‌های بزرگ نشده است اما در حوزه‌هایی مانند حقوق، مالیات و همچنین بسیاری از مشاغل حوزه علوم انسانی، هوش مصنوعی به دستیار جدانشدنی کارمندان تبدیل شده است. البته این تغییرات هم نقاط مثبت دارد و هم می‌تواند باعث عقب افتادگی ما شود.
وی ضمن معرفی GPT 4 O امکانات آموزشی آن را یادآور شد و افزود: بسیاری از مشاغل از این هوش مصنوعی متاثر شده اند و البته مدل‌های فعلی تجاری هوش مصنوعی فاصله زیادی تا هوشمندی کامل دارند؛ آنها نمی‌توانند اتفاقات لحظه‌ای دنیا را در استدلال‌هایشان دخیل کنند و مشکل دیگر هم توصیف پذیری‌شان است. همچنین جواب‌های آنها یک احتمال است و روی دنیای واقعی هم نمی‌توانند تاثیر بگذارند اما باید پذیرفت که سرعت تغییراتشان بسیار زیاد است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه خاتم با تاکید بر اینکه بازار جهانی هوش مصنوعی در آموزش در حال رشد است، ادامه داد: صنعت آموزش برای همگامی با بازار آینده نیازمند به روزرسانی است، ما برای اینکه بتوانیم برتری اقتصادی مان را در جهان آینده حفظ کنیم، باید نوع آموزش مان طوری باشد که به افراد به سرعت یاد دهیم که چطور خود را با فناوری جدید تطبیق دهند.
در این کنفرانس همچنین دکتر مسلم تقی‌زاده؛ پژوهشگر حوزه هوش مصنوعی و تحول دیجیتال از دانشگاه تهران در سخنرانی با عنوان «از هوش مصنوعی تا تحول دیجیتال»، گفت: همان اندازه که کلمه مصنوعی در هوش مصنوعی گمراه کننده است، واژه دیجیتال هم در تحول دیجیتال گمراه کننده است. یکی از سوالاتی که فلاسفه حوزه هوش مصنوعی طرح می‌کنند، این است که آیا هوش می‌تواند مصنوعی باشد و چنین چیزی دقیقاً چیست؟
وی در پاسخ به این پرسش ضمن بیان اینکه واقعیت این است که واژه مصنوعی در هوش مصنوعی تنها نشان دهنده منشا شکل پیری آن و در واقع به معنی هوشی است که توسط انسان ساخته شده است، ادامه داد: هوش مصنوعی محصول هوش تجربیات و داده‌های ثبت شده ما در طول تاریخ است.
تقی زاده اضافه کرد: از انقلاب صنعتی اول تا انقلاب صنعتی سوم، کارها به شکل سنتی و تصمیم‌ها به شکل صنعتی انجام می‌شد اما در انقلاب صنعتی چهارم هم فرایند تولید صنعتی شد و هم تصمیم در اختیار ماشین قرار گرفت. در انقلاب صنعتی پنجم نیز انسان در مرکز توجه قرار گرفت.
این پژوهشگر حوزه هوش مصنوعی و تحول دیجیتال همچنین گفت: تحول دیجیتال به دنبال پیدا کردن منشا مسئله و هوش مصنوعی به دنبال حل آن مسئله است.
در ادامه برنامه‌های سومین کنفرانس ملی تحول دیجیتالی، دکتر سهراب آقازاده؛ دانش‌آموخته مقطع دکتری مدیریت تکنولوژی از دانشگاه علامه طباطبایی و مدیر محصول تحول دیجیتال شرکت فرا در یک سخنرانی با عنوان «تحول دیجیتال در صنایع؛ دوگانه بلوغ و خلق ارزش»، گفت: اگر قرار باشد تصمیم سازی را داده محور کنیم، قبل از آن باید مشخص شود که کجا داده را تولید، کجا آن را ذخیره و کجا آن را مصرف می‌کنیم.
وی افزود: متاسفانه باید اذعان کرد در حوزه صنایع ما، بسیاری از داده‌ها هنوز به صفر و یک تبدیل نشده‌اند و این در حالی است که مدیریت در بخش صنعت از سال ۲۰۱۰ دچار یک تغییر پارادایمی شده است و در این وضعیت ما می‌خواهیم به صورت اجباری و زورمآبانه هوش مصنوعی را به صنعت بقبولانیم!
دکتر سیدمهدی حسینی؛ پژوهشگر و مشاور حکمرانی و راهبری تحول دیجیتال نیز در سخنرانی خود در این کنفرانس با موضوع «الزام ها و سازوکارهای حکمرانی تحول دیجیتال در سازمان‌های بزرگ»، حکمرانی را به معنی فرایندی مشتمل بر هدایت، ارزیابی و نظارت تعریف کرد و مؤلفه‌های حکمرانی تحول دیجیتالی را هم شامل نقش‌ها و مسئولیت‌ها، اختصاص منابع، هم راستایی استراتژی‌های سازمان، اهداف و نظارت بر سیاست‌ها عنوان کرد.
وی گفت: هماهنگی و همنواسازی اقدام های تحول دیجیتالی، پایش محیطی و شبکه سازی در زیست بوم تحول دیجیتالی هم از کارکردهای اصلی حکمرانی تحول دیجیتالی و واحد دیجیتال مشترک، مدیر تحول، تیم ضربت و کمیته عالی برخی از سازوکارهای حکمرانی تحول دیجیتالی هستند.
حسینی با استناد به نتایج یک پژوهش اعلام کرد: ۶۱ درصد از دلایل شکست تحولات دیجیتالی در این مسئله نهفته است که حکمرانی و فرهنگ دیجیتالی درستی انتخاب نکرده‌ایم.
در روز دوم سومین کنفرانس ملی تحول دیجیتالی، دکتر شهاب جوانمردی؛ مدیرعامل شرکت فناپ در یک سخنرانی با عنوان «مهارت انسانی به عنوان یک سرویس رایانش ابری (زیربنای تحول دیجیتال انسان محور صنایع)، ضمن مرور سیر تحول انقلاب‌های صنعتی اول تا چهارم، گفت: همزمان با این انقلاب‌ها که ما شاهد بروز و ظهور فناوری های مختلف در حوزه ابزاری و فناوری بودیم، در حوزه انرژی هم سه جریان تحولی را شاهد هستیم؛ انرژی، فناوری‌های جدید و جریان تحولی مغزافزاری.
ایشان در ادامه گفت: در شرایطی که ما به سمت اقتصاد هوشمند می‌رویم، باید حواسمان باشد که یکی از مولفه‌های رفتن به سمت تولید، شخصی سازی است، از این رو ما نیازمند داشتن داده‌های انبوه و تحلیل‌های عمیق و ارائه خدمتِ به موقع و مناسب برای تک تک افراد هستیم.
مدیرعامل شرکت فناپ با اشاره به شعار این مجموعه یعنی «فناپ سکوی خلق آینده»، اضافه کرد: آنچه کشور نیاز دارد که بتواند نسل بعدی خودش را خلق کند، توسعه سکوها می باشد، ما برای انجام این سکوسازی و طی سال‌های پیش رو، در حوزه رایانش ابری تمرکز کرده ایم. وقتی از رایانش ابری نام می‌بریم، منظورمان صرفاً پایین‌ترین لایه این حوزه نیست. بلکه در گام بعدی باید به این سمت برویم که هر کدام از فعالان حوزه صنعت بسیار ساده و آسان فناوری را در اختیار داشته باشند تا بتوانند خدمت محصول خودشان را خلق کنند.
وی اضافه کرد: امروز وقتی موضوع تحول دیجیتالی را مرور می‌کنیم، می‌بینیم که نرخ شکست پروژه‌های تحول دیجیتال در صنایع بسیار بالاست و مدیران رغبت نمی‌کنند پروژه‌های تحول دیجیتال را در سازمان‌هایشان شروع کنند؛ چون در هر کدام از این سه لایه زیرساختی به مشکل برخوردند و پروژه‌های تحولی‌شان با سرمایه‌گذاری‌های بسیار کلان، عملاً با شکست مواجه شده است. اگر می‌خواهیم به سمت اقتصاد هوشمند برویم نمی‌توانیم بدون توجه به لایه‌های زیرساختی و به سرعت به سمت فناوری‌ها حرکت کنیم.
در این کنفرانس همچنین دکتر مصطفی مرشدی؛ محقق و مشاور تحول دیجیتالی، در یک سخنرانی با عنوان «هم راستایی سازمانی برای تحول دیجیتالی»، موضوع مدیریت تغییر را مسئله‌ای جدی در اجرای پروژه‌های تحول دیجیتالی در سازمان‌ها برشمرد.
وی گفت: نرخ موفقیت پروژه‌های تغییر در دنیا حدود ۳۰ درصد است. در ارزیابی علت شکست طرح‌های تحولی در سازمان‌ها ۳۹ درصد معتقدند که کارکنان جلوی اجرای این طرح‌ها مقاومت می‌کنند، ۳۹ درصد گفته‌اند که رفتار مدیران حامی تغییر نیست، ۱۴ درصد مسئله بودجه و منابع را موثر دانستند و ۱۴ درصد هم سایر عوامل را برشمرده‌اند.
همچنین دکتر محمدرضا عاطفی؛ عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی صنایع و مشاور استراتژی و هوش مصنوعی در سخنرانی خود با عنوان «مدل‌های تعامل انسان با ماشین در عصر تحول دیجیتالی گفت: آنچه ژاپنی‌ها برای اولین بار به عنوان جامعه 5.0 ارائه کردند، این است که ما چگونه دیجیتال را به تار و پود جامعه تبدیل کنیم؛ طوری که منجر به شکل‌گیری یک زندگی اجتماعی دیجیتال همراه با رفاه پایدار شود؟
وی با اشاره به دوام و قوام مُدهای سازمانی در حوزه‌های تحولی گفت: با بررسی ۳۵ مد سازمانی مشخص شده است که دوره عمر هر کدام از آنها حدود ۶.۲ سال بوده است و این نتیجه به دست آمده که اگر رویکردی بیش از 20 سال دوام داشت، این یک مدل ریشه‌دار و اصیل است و باید از آن استفاده کرد.
عاطفی اضافه کرد: در صنعت 5.0 بیشتر از صنعت 4.0 به بعد منافع اجتماعی و اقتصادی توجه شده است. هدف های جامعه 5.0 شامل بهبود مراقبت‌های بهداشتی، زندگی پایدار، تحول دیجیتال و رشد اقتصادی است. چالش‌های جامعه 5.0 هم به شرح زیر است: جمعیت سالمند، کمبود منابع، آلودگی محیط زیست و موقعیت‌های پیچیده بین المللی که در این جامعه البته فرصت‌هایی نیز وجود دارد که عبارتند از سیستم‌های انسانی-سایبری-فیزیکی، تولید هوشمند سبز، همکاری انسان و ربات، مشاغل و اپراتورهای آینده 5.0 و دوقلوهای دیجیتالی انسانی.
در ادامه برنامه‌های این کنفرانس دکتر فواد قادری؛ دانشیار دانشگاه تربیت مدرس درباره مدل‌های ارزیابی آمادگی دیجیتال سخن گفت و از جمله عنوان کرد: نرخ شکست در طرح‌های تحول دیجیتال حدود ۷۰ درصد است که بیشترین سهم این شکست را چالش‌های فرهنگ و رفتار سازمانی بر عهده دارد.
وی افزود: فناوری‌های دیجیتال به ایجاد نوآوری‌های دیجیتال منجر می‌شوند که در تحول دیجیتال می‌توان از آنها بهره گرفت. در عین حال این نوآوری‌ها ممکن است به آشفتگی دیجیتال در شرکت‌ها نیز منتهی شود. لذا لازم است عکس العمل مناسب به آن نشان داد؛ ما برای اجرای طرح‌های تحول دیجیتال نیازمند دو چیز هستیم: اول عناصر تحول دیجیتال و دوم مدیران اجرایی. از همین رو باید نقشه راه داشته باشیم.
قادری اضافه کرد: تحول دیجیتال ذاتاً پدیده پیچیده‌ای است و با عدم قطعیت همراه است و علاوه بر آن، ما با نیازهای متنوع مشتریان روبرو هستیم و ممکن است با مقاومت سازمانی مواجه شویم.
همچنین در این کنفرانس دکتر حسین ساسانی؛ نظریه پرداز توسعه پایدار در یک سخنرانی به بحث پیرامون «دی.ان.ای تحول دیجیتال» پرداخت.
مهندس مسعود زمانی؛ کارآفرین و پژوهشگر در حوزه نوآوری در فناوری‌های دیجیتال هم به چشم انداز آموزش شخصی‌سازی شده با تمرکز بر XR پرداخت و گفت: دسترس پذیری، یادگیری تعاملی، شبیه سازی واقعی برای مهارت‌های عملی، همکاری، تعامل و ارتباط با سطح جهانی، ارزیابی‌های غنی از بازخورد، تحلیل‌ها، مسیرهای یادگیری تطبیقی با شخصی سازی و افزایش تعامل و یادگیری همه جانبه را از مزایای XR برشمرد.
به گفته وی بهترین راه تعامل و استفاده از هوش مصنوعی مولد، شخصی‌سازی آموزش است و باید توجه داشت که مشکل بزرگ، خود محتوا و نوع نگاه به محتواست و لذا باید جایگاه طراحی رویکرد طراحی و نگرش به طراحی را عوض کرد.
در انتهای برنامه سومین کنفرانس ملی تحول دیجیتالی با رویکرد فرهنگ انسان محور، دکتر آذر صائمیان دبیر علمی کنفرانس با اشاره به فعالیت‌های انجمن مدیریت ایران طی سال‌های گذشته، از برگزاری کنگره زیست بوم سلامت دیجیتال به همت این انجمن و در آینده نزدیک خبر داد.
ایشان بعد از ارائه گزارش روند برگزاری کنفرانس در طی سه سال، بیانیه پایانی سومین کنفرانس ملی تحول دیجیتالی را که با رویکرد فرهنگ انسان محور را قرائت نمودند، ای بیانیه شامل ۱۰ بند از جمله: ضرورت تعهد به اخلاق دیجیتالی، لزوم صیانت از اطلاعات و حریم شخصی، ضرورت تعامل انسان با ماشین، اهمیت فناوری در آموزش، ضرورت ارتقای سلامت روانی سرمایه‌های انسانی، اهمیت موضوع پایداری دیجیتالی، اهمیت روش‌های نوآورانه رهبری، اهمیت پایداری در مقابل شکست‌ها و اهمیت تعهد به حقوق انسانی تنظیم و در کنفرانس ارائه شد.
در انتهای برنامه‌های سومین کنفرانس ملی تحول دیجیتالی، مقالات برتر این کنفرانس به شرح زیر معرفی و از مولفان آنها تقدیر گردید:
رتبه اول: مدل مفهومی جاری‌سازی تحول دیجیتالی شاخص محور (فراز صالحی و مهدی حیدری)
رتبه دوم: مدیریت مهارت نرم با رویکرد نسل زد (یحیی نیازی)
رتبه سوم: چهارچوب تحول دیجیتالی انسان محور در سازمان‌ها (بهرام پروین و مهناز اسدی)
